W dniach 4-11 lutego 1945 roku w Jałcie na Krymie trwała konferencja przywódców tzw. „Wielkiej Trojki”: Związku Sowieckiego – Józef Stalin, USA – Franklin Delano Roosevelt oraz Wielkiej Brytanii – Winston Churchill. W rozmowach uczestniczyli również ministrowie spraw zagranicznych, szefowie sztabów oraz liczni doradcy i eksperci reprezentujący trzy największe państwa koalicji antyhitlerowskiej. Do obrad nie zaproszono przedstawiciela rządu RP na emigracji w Londynie. Wszelkie postanowienia podejmowano bez udziału Polaków.

Na konferencji w Jałcie zapadły ostateczne rozstrzygnięcia w sprawie III Rzeszy. Ustalono podział terytorium państwa niemieckiego na cztery strefy okupacyjne: amerykańską, brytyjską, francuską i sowiecką. Ważną częścią ustaleń dotyczących Niemiec była także decyzja o reparacjach wojennych i przesiedleniach ludności niemieckiej z ziem przypadających Polsce i innym państwom.

Poza kwestiami niemieckimi sprawa Polski stanowiła drugi najważniejszy temat spotkania. Decyzje podejmowane w sprawie naszej ojczyzny miały wielorakie konsekwencje na płaszczyźnie politycznej, społecznej i ekonomicznej. Wielka Trójka potwierdziła przesunięcie granicy państwa polskiego na zachód. Związek Sowiecki zagrabił ziemie na wschód od tzw. Linii Curzona, które stanowiły przed 1939 r. około 50 proc. terytorium II Rzeczpospolitej. W rezultacie Polska miała stracić Lwów i Wilno, dwa najważniejsze ośrodki polskiego życia narodowego na tzw. Kresach Wschodnich. Rekompensatą dla Polski miały być tak zwane „ziemie odzyskane”: Pomorze Zachodnie i Gdańskie, ziemia lubuska i kłodzka, Łużyce, Dolny Śląsk, Opolszczyzna i część Prus Wschodnich.

W wyniku podjętych ustaleń duża grupa Polaków znalazła się poza krajem. Część zrobiła to świadomie, pozostając na emigracji na Zachodzie i nie chcąc żyć pod komunistyczną władzą, inni wbrew swojej woli znaleźli się na terenach odebranych Rzeczypospolitej przez Związek Sowiecki.

Zachodni alianci spełnili oczekiwania Józefa Stalina i oficjalnie potwierdzili status Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN), czym zapowiedzieli cofnięcie uznania dla rządu RP na emigracji w Londynie, dotychczas jedynej legalnej i powszechnie uznawanej reprezentacji narodu polskiego.

Ustalenia z Jałty nie zostały zaakceptowane przez rząd premiera Tomasza Arciszewskiego.

„(…) Decyzje Konferencji Trzech zostały przygotowane i powzięte nie tylko bez udziału i upoważnienia Rządu Polskiego, ale i bez jego wiedzy. Metoda ta w stosunku do Polski jest nie tylko zaprzeczeniem elementarnych zasad, które obowiązują sojuszników, ale stanowi niewątpliwe naruszenie litery i ducha Karty Atlantyckiej oraz prawa każdego do występowania w obronie własnych interesów. Z tego powodu decyzje Konferencji Trzech nie mogą być uznane przez Rząd Polski i nie mogą obowiązywać Narodu Polskiego. Oderwanie od Polski wschodniej połowy jej terytorium przez narzucenie tzw. linii Curzona jako granicy polsko-sowieckiej Naród Polski przyjmie jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników Polski” –wskazał rząd RP na uchodźstwie w oświadczeniu wydanym 13 lutego 1945 roku.

Do dziś konferencja jałtańska pozostaje dla Polaków symbolem zdrady zachodnich sojuszników i ich zgody na podporządkowanie Europy Wschodniej zbrodniczemu imperium sowieckiemu. Decyzje podjęte w Jałcie spowodowały podział Europy na Wschód i Zachód, co zaskutkowało w przyszłości zimnowojenną rywalizacją pomiędzy USA a Związkiem Sowieckim.

Jałta stanowiła też ważny element legitymizacji władzy partii komunistycznej i zarazem uniwersalne usprawiedliwienie popełnianych w jej imię naruszeń fundamentalnych praw człowieka. Była ważnym punktem odniesienia dla rodzących się w Europie Środkowo-Wschodniej ruchów opozycyjnych (m.in. Solidarności). Odzyskiwanie niezależności, walka o niepodległość, niejednokrotnie utożsamiano z przezwyciężeniem dziedzictwa Jałty.

ipn.gov.pl/radiomaryja.pl