W rocznicę podpisania układu między Niemcami a Związkiem Sowieckim, znanego jako pakt Ribbentrop-Mołotow, obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Został on proklamowany przez Parlament Europejski 23 września 2008 r. Uroczyste obchody zorganizowano po raz pierwszy w 2011 r. w Warszawie. Podpisano wówczas „Deklarację Warszawską”, której sygnatariusze zwrócili uwagę na konieczność podtrzymywania w pamięci Europejczyków zbrodniczych konsekwencji działań reżimów totalitarnych i wezwali Unię Europejską do badania oraz gromadzenia dokumentacji związanej z tymi zbrodniami.

W związku z obchodami Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych kampanię społeczną „Pamiętaj. 23 sierpnia” przygotowała, jak co roku, Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (European Network Remembrance and Solidarity, ENRS). Celem kampanii jest przybliżenie historii osób skrzywdzonych przez systemy totalitarne – komunizm czy nazizm.

W 2021 roku bohaterem kampanii jest Jaan Kross, którego życie naznaczyła dramatyczna walka z systemami totalitarnymi.

Spot filmowy poświęcony Jaanowi Krossowi dostępny jest w języku angielskim na stronie internetowej Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność www.enrs.eu oraz na profilu instytucji na platformie YouTube: https://cutt.ly/Remember_23August.

Uroczysta premiera filmu odbyła się 21 sierpnia podczas obchodów Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych w Muzeum IX Fortu w Kownie (Litwa).

Jaan Kross (1920–2007) – estoński pisarz, symbol oporu wobec totalitaryzmu i „sumienie estońskiego narodu”. Dobrze zapowiadającą się karierę prawniczą Krossa pokrzyżowała wojna oraz przyłączenie Estonii do ZSRR. W 1944 roku podczas okupacji nazistowskiej pół roku spędził w więzieniu, a po ponownym zajęciu kraju przez Związek Radzicki został skazany na niewolniczą pracę w Gułagu (1946–1952). Mimo to zdołał przetrwać, a po powrocie do rodzinnego Tallina w 1954 roku poświęcił się literaturze. Choć zajmował się także tłumaczeniami i tworzył poezję, międzynarodową sławę (zwieńczoną kilkukrotną nominacją do literackiej nagrody Nobla) przyniosły mu powieści historyczne.

Estoński pisarz dołącza do grona pozostałych bohaterów kampanii „Pamiętaj. 23 sierpnia”:

– Milady Horákovej – czeskiej polityk i członkini podziemnego ruchu oporu podczas II wojny światowej, ofiary morderstwa sądowego popełnionego przez partię komunistyczną;

– Kazimierza Moczarskiego – polskiego dziennikarza i pisarza, autora słynnej książki  „Rozmowy z katem”;

– Juliany Zarchi – Litwinki niemiecko-żydowskiego pochodzenia, prześladowanej za pochodzenie;

– Żydówki Mali Zimetbaum i Polaka Edka Galińskiego – pary zakochanych, których uczucie połączyło w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau;

– Pétera Mansfelda – najmłodszej ofiary represji po rewolucji węgierskiej 1956 roku.

Ważnym elementem kampanii są również przypinki z czarną wstążką. W minionych latach ENRS dystrybuowało je w muzeach i miejscach pamięci w całej Europie. W tym roku, z uwagi na zagrożenie wywołane pandemią wirusa COVID-19, polecamy pobranie elektronicznej wersji przypinki pod postacią nakładki na zdjęcie profilowe na Facebooku; można ją znaleźć na fanpage’u www.facebook.com/enrs.eu lub korzystając z linku: https://cutt.ly/23August-join-us.

Infografikę przybliżającą genezę i znaczenie paktu Ribbentrop-Mołotow można pobrać pod następującym linkiem: https://cutt.ly/pakt_Ribbentrop-Molotow.

***

Europejska Sieć Pamięć i Solidarność jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które ma na celu badanie, dokumentowanie oraz upowszechnianie wiedzy na temat historii Europy XX wieku i sposobów jej upamiętniania ze szczególnym uwzględnieniem okresu dyktatur, wojen i społecznego sprzeciwu wobec zniewolenia. Członkami Sieci są: Niemcy, Polska, Rumunia Słowacja i Węgry, a w jej gremiach doradczych zasiadają ponadto przedstawiciele Albanii, Austrii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy i Gruzji.  www.enrs.eu

 

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej  – www.ipn.gov.pl